To fascynujące, jak wydarzenia w dwóch różnych krajach po różnych stronach świata mogą wpłynąć na trzeci na zupełnie innym kontynencie. Żyjemy w mocno połączonym świecie. O czym mowa? Apartheid i austriackie złoto. W połowie lat 80. system segregacji rasowej w RPA, zwany apartheidem, miał ogromny wpływ na międzynarodową sprzedaż złotej monety Krugerrand. Jednak przed tym międzynarodowym kryzysem, Krugerrand był najbardziej udaną złotą monetą na świecie, stanowiąc 90% globalnego rynku w 1984 roku. W latach 1976-1984 RPA zarobiła na eksporcie tych monet ponad trzy miliardy dolarów.
W 1986 roku, po rosnącej presji wewnętrznej, Kongres Stanów Zjednoczonych uchylił weto prezydenta Ronalda Reagana i wydał sankcje gospodarcze przeciwko RPA. Wkrótce potem Reagan zarządził zakaz importu Krugerrandów. To, wraz z reakcją innych podmiotów międzynarodowych, zmusiło RPA do drastycznego zmniejszenia nakładu Krugerrandów z ponad 3,3 miliona sztuk w 1984 roku do zaledwie 100 000 sztuk w 1987 roku. Światowy rynek nie przestał jednak domagać się złota, zwłaszcza w postaci monet. W rezultacie Królewska Mennica Kanadyjska oraz mennice chińskie znacznie zwiększyły swoje możliwości produkcyjne monet o wadze 1 uncji. Od 1983 do 1986 roku Kanada zwiększyła produkcję o 57%, a Chiny o prawie 325%. Dodatkowo, w 1986 roku po raz pierwszy wypuszczono na rynek amerykańskiego złotego orła.
W tym miejscu dochodzimy do Austrii. Podczas gdy Stany Zjednoczone planowały Złotego Orła już od momentu uchwalenia Gold Bullion Coin Act z 1985 roku, Austria zaczęła planować uruchomienie programu złotego kruszcu dopiero w 1989 roku. Był to również rok, w którym Austriacki Bank Narodowy przejął Mennicę Austriacką, a wkrótce potem nakazał działowi grawerskiemu zaprojektowanie złotej monety o jakości inwestycyjnej o wadze 1 uncji. Oznaczało to, że metal musi mieć „cztery 9”, czyli 99,99% czystości.
Pod kierownictwem głównego grawera Thomasa Pesendorfera, dział projektowy mennicy pracował nad wieloma pomysłami, w tym nad słynnymi budynkami sakralnymi, takimi jak katedra św. Stefana i opactwo w Melk, tradycyjnymi austriackimi strojami, takimi jak czepek górnoaustriacki, a także nad ewentualnym motywem muzycznym. Jako jeden z najbardziej rozpoznawalnych symboli austriackiej muzyki Pesendorfer chciał przedstawić Wiener Philharmoniker – Wiedeńską Orkiestrę Filharmoniczną. W tym miejscu historia trafia na ciekawe dziwactwo. Kiedy Pesendorfer poprosił w poczekalni Music Hall o możliwość spotkania z sekretariatem Orkiestry, ta nie uwierzyła w jego racje i odmówiła mu wejścia. Stało się tak dlatego, że Mennica Wiedeńska utrzymywała projekt w tajemnicy, więc Pesendorfer nie mógł poprzeć swojego nieformalnego apelu oficjalną prośbą.
Na szczęście żona jednego z członków zarządu podsłuchała tę wymianę zdań. Po omówieniu jej z mężem, ten postanowił zbadać sprawę. Później Clemens Hellsberg, dyrygent, zwrócił się do Pesendorfera z oficjalnym zaproszeniem. Po konsultacji z Hellsbergiem Pesendorfer zdecydował się stworzyć awers, który podkreślałby największy instrument Filharmonii: organy piszczałkowe.
Podczas gdy oryginał został zainstalowany w Wiener Musikverein (Wiedeńska Sala Muzyczna) w 1870 roku, obecny instrument został zbudowany w 1904 roku. Pierwotnie stworzony przez królewskiego producenta organów Gebrüder Rieger, instrument został poważnie uszkodzony przez granat ręczny w 1945 roku. W 1948 roku organy zostały naprawione, jednak w 2011 roku przeszły gruntowną renowację. Po całkowitej przebudowie instrument może poszczycić się 6.138 piszczałkami i 81 elektronicznymi rejestrami.
Jako główny motyw awersu, organy wypełniają większość dostępnej przestrzeni. Nad masywnym, ozdobnym instrumentem znajduje się nazwa państwa emitującego (REPUBLIKA OSTERREICH), a poniżej w trzech wierszach waga i czystość metalu, data oraz nominał.
Na rewersie przedstawiono w dwóch wierszach zbiór instrumentów: w pierwszym rzędzie cztery skrzypce i wiolonczela, a w drugim harfa-fagot i róg wiedeński. Nad instrumentami znajduje się napis WIENER PHILHARMONIKER („Filharmonicy Wiedeńscy”).
W stosunku do oryginalnego projektu Pesendorfera wprowadzono tylko jedną zmianę: dodano podwyższony brzeg, zwany rantem, aby ułatwić układanie monet w stosy.
Tego pierwszego roku (1989), 10 października, złote monety Austrian Philharmonic o wadze 1 oz i ¼ oz zostały wypuszczone na rynek. Początkowo w austriackich szylingach, 1 uncja miała wartość nominalną 2,000 szylingów, a ½ uncji była warta 500 szylingów (w tym czasie 2,000 szylingów było najwyższym nominałem jakiejkolwiek złotej monety na świecie). Moneta o wadze 1 uncji ma grubość 2 mm i ma 37 mm średnicy. Zgodnie z postanowieniami Banku Narodowego, składa się ona z jednej uncji 24-karatowego złota o czystości 99,99%, którego wagę i czystość gwarantuje Mennica Austriacka. Później – w 1991 i 1994 roku – po raz pierwszy wypuszczono wersje o wadze 1/10 i ½ uncji.
Do 1990 roku złota moneta filharmoniczna była najlepiej sprzedającą się monetą bulionową w Europie i drugą na świecie. W pierwszym roku produkcji, Mennica Austriacka wybiła 351,000 monet o wadze 1 uncji – jest to ilość druga po 856,000 złotych monet Liście Klonowym, które w tym samym roku wybiła Królewska Mennica Kanadyjska. Ponadto w latach 1992, 1995, 1996 i 2000 Filharmonia była najlepiej sprzedającą się złotą monetą na świecie, co potwierdza World Gold Council.
Wraz z wprowadzeniem Euro, złota moneta Philharmonic o wadze 1 uncji została wyceniona na 100 Euro. W rezultacie, stała się ona jedną z niewielu złotych monet bulionowych, które znalazły się w obiegu z tym samym wzorem pod dwoma różnymi nominałami. Minęło prawie 20 lat, zanim Mennica opracowała linię srebrną, a w 2008 roku srebrna wersja monety o wadze 1 uncji została wypuszczona na rynek. Ponieważ kraj przeszedł już na euro, nowa moneta otrzymała nominał 1,50 euro. Wprowadzony w 2016 roku 1 oz Platinum Philharmonic również ma nominał 100 euro.
„Program Filharmonia” odniósł niebywały sukces. Od momentu powstania do 2020 roku, Mennica Wiedeńska wybiła łącznie 13 860 177 uncji złota – więcej niż jakakolwiek inna europejska mennica. Mennica wyprodukowała również 98 980 287 srebrnych monet 1 oz i wybiła 123 607,44 uncji platyny.
