Metale szlachetne – zwyczajowa nazwa metali odpornych chemicznie, do których zazwyczaj zalicza się platynowce (tj.: ruten, rod, pallad, osm, iryd i platynę) oraz dwa metale z grupy miedziowców: srebro i złoto.
Metale szlachetne są wysoce odporne na korozję i korozyjne środowiska chemiczne. Nie utleniają się i są odporne na wszystkie kwasy z wyjątkiem tzw. wody królewskiej (jest to mieszanina stężonego kwasu solnego i stężonego kwasu azotowego w stosunku 3:1). Poza srebrem i złotem mają dużą gęstość i dobrą plastyczność oraz wysoką temperaturę topnienia.
Stopy metali szlachetnych to stopy, w których średnia zawartość metali szlachetnych przekracza 10%.
Właściwości metali szlachetnych
- słabo reagują z innymi typami pierwiastków, dzięki czemu nie będą korodować
- nie reagują z wodą, ani z gorącą parą wodną
- są odporne na działanie stężonego kwasu solnego oraz innych kwasów beztlenowych
- nie rozpuszczają się w większości kwasów
- ulegają jedynie działaniu kwasów utleniających
- odporne chemicznie
- w przyrodzie występują w postaci rodzimej.
Jakie są metale szlachetne i jakie jest ich zastosowanie
Do najpopularniejszych i najcenniejszych metali szlachetnych należą:
Złoto(Au) – ze względu na swój wygląd, trwałość i plastyczność zajmuje obecnie najwyższe miejsce wśród najpopularniejszych, łatwych w obróbce metali szlachetnych i najbardziej idealnych opcji inwestycyjnych. W przyrodzie istnieje w postaci piasku, pyłu, mniejszych lub większych gródek. Z uwagi na dobre przewodnictwo stosowane jest jako materiał na komponenty w elektronice, czy ochrona przed oblodzeniem szyb stosowana w kokpitach samolotów, a lustrzana powierzchnia sprawia, że świetnie nadaje się do wytwarzania lepszych osłon radiacyjnych w satelitach czy kombinezonów chroniących przed promieniowaniem podczerwonym.
Srebro(Ag) – szlachetny metal o białej barwie i silnym połysku. Jest najlepszym przewodnikiem ciepła i elektryczności. Charakteryzuje się doskonałą plastycznością. Stosuje się go w stomatologii oraz fotografii. Znajduje zastosowanie na kontrolowaniu przykrych zapachów z odzieży czy obuwia. Może chronić impregnowane drewno przed pleśnią.
Platyna(Pt) – bardzo cenna ze względu na swoją plastyczność, gęstość i właściwości nie korozyjne. W przyrodzie spotykana jest w postaci rodzimej i stopów z innymi metalami z grupy platynowców oraz rud. Najczęściej wykorzystywana w jubilerstwie, ale również w stomatologii, aeronautyce, przemyśle zbrojeniowym i w aparaturze przemysłu chemicznego. Jednak pożądana najbardziej jest w branży motoryzacyjnej, gdzie wykorzystywana jest wraz z innymi metalami w katalizatorach.
Platynowce
Pallad(Pd) – poddaje się obróbce plastycznej na zimno i gorąco. W postaci czystego metalu stosuje się go na styki przekaźników elektrotechnicznych, w przemyśle chemicznym jako katalizator. Stopy palladu ze złotem, srebrem, miedzią, niklem stosuje się w stomatologii i jubilerstwie.
Osm(Os) – jest najtwardszym i najbardziej kruchym metalem szlachetnym. Ma on niebieskawo-szarawą barwę i silny połysk. Wykorzystuje się go w stanie sproszkowanym jako katalizator, a także na końcówki stalówek do wiecznych piór w postaci stopu z irydem.
Iryd(Ir) – z wyglądu przypomina cynę. Jest bardzo twardy i kruchy. Również wykorzystuje się go w przemyśle chemicznym jako katalizator. Jako stop najczęściej z platyną znajduje zastosowanie na styki elektryczne, tygle, parownice, elektrody.
Rod(Rh) – lekki metal z grupy platynowców. Połysk i barwa przypomina aluminium. Jest twardy i kruchy, podczas żarzenia się uzyskuje nieznaczną plastyczność. Na rod nie oddziaływują ani kwasy ani mieszaniny.
Ruten(Ru) – z wyglądu bardzo przypomina platynę, natomiast różni się od niej kruchością i twardością. Najczęściej występuje jako domieszka osmu i irydu. W technice używany jest wraz z platyną w budowie przyrządów precyzyjnych.